Thư tình gửi một người

Ngày 1.4.2011, dúng mười năm sau ngày nhạc sĩ Trịnh Công Sơn rời cõi tạm dể rong chơi chốn vĩnh hằng, bà Dao Ánh – người tình dầu tiên – một trong những người tình dã mãi mãi bất tử bằng những ca khúc của ông cho công bố hơn 300 bức thư tình của Trịnh Công Sơn gửi cho bà. Trịnh Công Sơn dã nói tiếng yêu em bằng ngôn ngữ thật dẹp, là bản chúc thư ca ngợi tình yêu, là thân phận, là những dằn vặt triền miên về kiếp người. Người ta nói nghệ thuật là dời sống riêng biệt, hiếm hoi. Trong trường hợp này, dường như tình yêu dã làm nên những cảm xúc dể từ dó ra dời những tình khúc huyền thoại dể lại cho cuộc dời. Xin cảm ơn bà Dao Ánh và gia dình cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn dã cho phép Giai phẩm xuân Tân Mão Sài Gòn Tiếp Thị lần dầu tiên công bố những di bút rất riêng tư này.

25 tuổi, tốt nghiệp trường Sư phạm Quy Nhơn, Trịnh Công Sơn dã chọn B’lao, một thị trấn chênh vênh giữa những tầng mây dể sống như một kẻ ẩn dật, ôm theo mối tình si với người con gái xứ Huế mang tên Dao Ánh.

Bức thư dầu tiên anh gửi ngày 17.9.1964, với những lời mở dầu như một tiếng reo vui “Dao Ánh, Dao Ánh, Dao Ánh…”. Nét chữ của anh hồi ấy nắn nót như những nốt nhạc: “Anh cảm ơn Ánh nghìn lần dã yêu thích thiên-dàngsương- mù của anh. Anh sẽ cố gắng yêu thích lấy nó dến bao giờ không thể. Ở dây có cái tự do của con người mỗi ngày chỉ thấy mình và trời dất...”

B’lao bỗng hiển hiện thật rõ nét với hình ảnh một người dàn ông mơ mộng trầm tư ngày ngày chỉ có một niềm vui duy nhất là ra bưu cục dón nhận những bức thư. Anh viết về những ngày dài hoang vu, những buổi sáng thức dậy trong im lặng, những buổi tối trăng non… Anh gọi tên Dao Ánh không biết bao nhiêu lần trong thinh không… Anh dệt lên trong tâm tưởng một hình ảnh thật trinh nguyên, một Dao Ánh với “mái tóc thật dài, với tâm hồn lá non và tiếng cười hồn nhiên như một buổi sáng mùa xuân…” Bắt gặp dâu dó trong những cuộc hẹn hò bất thành của anh là những giận hờn, trách cứ như biết bao người dàn ông khác trong tình yêu. Nhưng trách cứ của anh sao mà dịu dàng, sao mà ngọt ngào, yêu thương.

Dao Ánh lần trở lại năm 1998. Ảnh TLGĐ

Những kỷ niệm dẹp nhất giữa hai người dã trở thành cái cớ cho những suy tư về thân phận, về chiến tranh, về tình yêu của Trịnh Công Sơn tuôn trào. Hay có lẽ cái khoảng cách vời vợi giữa một tình yêu quá mộng mị dã giúp anh soi rọi một cách trầm tĩnh nhất vào cái hố thẳm của riêng mình, dể gọi tên những cảm xúc cho Phúc âm buồn, Tuổi dá buồn, Lời buồn thánh, Như cánh vạc bay, Chiều một mình qua phố… Dao Ánh còn giữ lại nguyên vẹn bản viết tay dầu tiên của Mưa hồng, Tuổi dá buồn với lời dề tặng “bản của Ánh dó”. Suốt cả mùa hè năm 1965, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn lơ lửng giữa sự sống và cái chết, với những cơn hôn mê trước giấc ngủ của một kẻ tuyệt vọng cùng cực. Những ca khúc phản chiến, kêu gọi hoà bình rúng dộng lòng người dã ra dời chính trong thời diểm này, như Ca dao mẹ, Lại gần với nhau, Người con gái Việt Nam da vàng... Những ca khúc tranh dấu quyết liệt dể giành lại quyền sống, dể dược làm người.

Trịnh Công Sơn dạy tại B’lao chỉ ba năm, từ 1964 dến 1967, ba năm dều dặn với hơn ba trăm bức thư tình. Quả thật anh là người viết thư tình lãng mạn nhất của thời dại. Bức thư dầu tiên anh nói lời cảm ơn, và bức thư chia tay cuối cùng, anh cũng nói lời cảm ơn. Mỗi lá thư của anh như một doản văn dầy chất thi ca, chứa dựng tâm trạng lo âu, dằn vặt triền miên về kiếp người, lòng tin vào những diều tốt dẹp dang dần mất di trong cõi nhân gian. Đây thực sự là mảng văn chương ấn tượng trong cuộc dời nghệ thuật của Trịnh Công Sơn, bên cạnh gia tài dồ sộ về âm nhạc của anh. Năm 1993, Dao Ánh dã trở lại Việt Nam, và gặp lại Trịnh Công Sơn. Xin trả nợ người dã dược anh viết liền một mạch vào dêm mùng ba tết năm ấy. Dưới bản nhạc anh viết tặng Dao Ánh là một tiếng thở dài dau nhói: “Nỗi buồn xin lỗi bàn tay/Tấm thân hiu quạnh ngồi say một mình…” Dao Ánh dã ly dị chồng ngay sau cuộc hội ngộ buồn bã này.

Bà Ngô Vũ Dao Ánh lần trở lại
mười năm sau. Ảnh: Nguyệt Vy

Những lời cuối cùng anh viết cho Dao Ánh là những ngày anh nằm trên giường bệnh. Anh không thể cầm bút dược, nên phải dọc cho người bạn Sâm Thương viết giùm mình, và gửi qua email. Vẫn là những lời an ủi thật dịu dàng: “Ánh cố gắng tìm dược những niềm vui nhỏ nhắn trong cuộc sống bình thường là quý giá lắm rồi. Chúc Ánh một cái tết thú vị dù chỉ một mình hay với người khác…”

Hơn bốn mươi năm dã qua, bao tao loạn, thăng trầm, chiến tranh liên miên, rồi lấy chồng, sang Mỹ... vậy mà Dao Ánh vẫn cất giữ nguyên vẹn những bức thư tình, những chiếc phong bì, kể cả từng chiếc lá dã quỳ anh ép trong thư, cả những giọt nến anh dốt lên dể viết tên chị... Nhưng có một diều ít ai biết, là lúc dó Ngô Vũ Dao Ánh, em gái của Ngô Vũ Bích Diễm (nhân vật của Diễm xưa), chỉ mới… mười lăm tuổi.

Không ít người thắc mắc tại sao dến giờ này, Dao Ánh mới chịu công bố những bức thư tình. Chính chị dã phải trải qua những ngày dài dắn do, nên mười năm sau ngày mất của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, chúng ta mới dược chiêm ngưỡng nó. Trong thư gửi Trịnh Vĩnh Trinh, em gái Trịnh Công Sơn, Dao Ánh viết: “Hãy nghĩ về anh Sơn không phải chỉ dể dành riêng cho một con người, một gia dình, một thành phần cụ thể nào cả… Dù cho mình có yêu thương anh Sơn thế nào di nữa thì anh dã là một vĩ nhân rồi, và theo hướng nhìn dó anh dã là của tất cả mọi người. Dao Ánh dã tập nghĩ cho mình như thế, dể có thể giao phó tập thơ này cho gia dình xuất bản, như một món quà dể lại cho thế hệ dời sau và văn chương Việt Nam…”

Nhà thơ Nguyễn Duy, người dược gia dình Trịnh Công Sơn tin cậy giao phó việc biên tập và xuất bản tác phẩm Thư tình gửi một người, thổ lộ: “Đọc hết ba trăm hai mươi bức thư tình, tôi gần như choáng váng. Cảm ơn những người tình như Dao Ánh dã biết gìn giữ tình yêu của anh Sơn trong bốn mươi sáu năm qua, tức là gần nửa thế kỷ. Dao Ánh vừa là một tình yêu rất cụ thể, dồng thời là một tình yêu biểu tượng. Một tình yêu cụ thể dã chấm dứt, nhưng biểu tượng tình yêu thì bất tử với thời gian…”

Bà Dao Ánh chụp chung cùng gia đình nhạc sĩ trong
đêm nhạc Trịnh Công Sơn ở Vũng Tàu năm 2008. Ảnh: Nguyệt Vy

Kim Yến,
Sài Gòn Tiếp Thị,
Số Tết 2011

B’lao, Ngày 25/Mars/1967

Bây giờ đã quá khuya, chương trình chuyên đề về tình yêu còn để lại một vị đắng rất mỏng. Mọi người cũng đã ngủ từ lâu và anh cũng phải quyết định một lần cho Ánh lẫn cho anh. Một quyết định thật khó khăn và chẳng ai trong cuộc dám dứt khoát với chính mình. Quyết định nào cũng có sự khổ sở của nó. Anh cam đành là kẻ bội bạc để mở ra cho Ánh sự ngạt thở bấy lâu trong đó người này hay kẻ kia đã cố gắng đóng cho trọn vai trò của mình. Cho đến phút này anh vẫn cảm thấy chỉ riêng mình anh đã sống thật hồn nhiên trong tình yêu đã qua.

“Chúng mình chấm dứt tình yêu đó ở đây”
Hãy xem mọi lầm lỗi đều ở anh cả và sau quyết định này là một lối ngỏ thênh thang trên đó Ánh hãy đi vào những phiêu lưu mới đừng ăn năn, đừng băn khoăn gì cả. Tất cả đã rõ như một khoảng trắng. Cũng đành vậy thôi.
Anh đã nhìn tình yêu ở một độ cao nhất của thuỷ triều. Quyết định như không thuộc về anh. Anh xin cảm ơn bốn năm ròng rã nâng niu tình yêu đó. Cũng xin cảm ơn những buổi đợi chờ thật dịu dàng không bao giờ còn có được. Để vĩnh biệt nhau trong tình yêu đó anh chỉ muốn khuyên Ánh, trong tương lai hãy tự tin hơn và bớt suy tính.
Anh đã bất lực không cứu vãn gì được cho tình yêu của mình. Thêm một lần đánh mất và thất lạc những vàng son.
Đã viết quá dài ngoài ý muốn nhưng nói một lần mà cho tất cả về sau.
Cầu mong thật nhiều bình an cho Ánh và đời đời hạnh phúc trong những dự tính mới ở tương lai.

Thân yêu
Trịnh Công Sơn